Każdego z nas dopadają takie momenty, w których chcielibyśmy zhakować nasz organizm, aby unikać niepowodzeń i szybciej wskoczyć na dobre tory i zdobywać wyznaczone cele treningowe z bezbłędną precyzją. Dla niektórych z nas zwycięstwem będzie wstanie z kanapy po raz pierwszy od kilku tygodni po kontuzji, wyciągnięcie maty i wykonanie prostej jednostki treningowej. A dla części kwintesencją zwycięstwa będzie ustanowiony rekord życiowy na drodze wyczerpującego planu treningowego. Jednak niezależnie od rangi sprawności fizycznej ciała lub ambicji sportowych, praca nad optymalizacją funkcji nerwu błędnego to istotny element do rozważenia po treningu w celu regeneracji powysiłkowej. To również ogromne korzyści dla zdrowia psychicznego.
Zanurzmy się więc w temacie tajemniczego nerwu błędnego – jaką rolę odgrywa w naszym ciele, za co odpowiada oraz w jaki sposób może on zwiększyć nasze możliwości.
Czym jest nerw błędny i za co odpowiada?
Nerw błędny, inaczej nerw X jest jednym z elementów przywspółczulnego układu nerwowego, który odpowiedzialny jest za wiele istotnych funkcji autonomicznych w organizmie człowieka. Jest on najdłuższym i najbardziej złożonym nerwem czaszkowym, wędrującym od mózgu do brzucha, przesyłając impulsy do i z różnych organów – serca, przewodu pokarmowego, płuc. Jego jedną z kluczowych funkcji jest pełnienie kontroli nad nieświadomymi procesami zachodzącymi w ludzkim organizmie – oddychanie, trawienie, czy reakcja na bodziec stresowy.
Wpływ na pracę serca i płuc. Nerw błędny ma istotny wpływ na pracę zarówno serca, jak i płuc. Docierające włókna nerwowe do serca wspomagają regulację tętna i rytmu serca. A dzięki temu zwalnia bicie, które zostało podwyższone na skutek wysiłku fizycznego lub bodźca stresowego. Pomaga również w regulacji procesów oddechowych i funkcji płuc. Jego duży wpływ na działanie tych układów i narządów jest znakomitym przykładem ukazującym jego zdolność do utrzymywania równowagi w ciele człowieka.
Rola w układzie odpornościowym. Nerw ten ma również niezwykle ważny rolę w regulacji układu immunologicznego. Jego umiejętność modulacji i optymalizacji reakcji zapalnych, jak i stresowych jest znaczącym punktem prewencyjnym dla chorób oraz utrzymującym ciało w zdrowiu.
Znaczenie w układzie pokarmowym. Nerw błędny pełni również ważną funkcję w kontekście regulacji pracy układu pokarmowego. Za pośrednictwem włókien, które docierają zarówno do jelit i żołądka, wpływa na procesy trawienne – ruchy perystaltyczne jelit, wydzielanie soków trawiennych. A dzięki temu nasz układ trawienny pracuje wydajniej i lepiej wchłania składniki odżywcze.
Oś jelito – mózg. Niezwykle interesującą cechą nerwu błędnego są jego bardzo liczne zakończenia nerwowe w jelitach. Zakończenia te pełnią główną funkcję w komunikacji pomiędzy mózgiem a jelitami, co tworzy bazę osi jelitowo-mózgowej. Oś ta jest bardzo istotna dla naszego zdrowia emocjonalnego i psychicznego, ponieważ wymiana informacji między mózgiem i jelitami może oddziaływać na ogólny stan zdrowia i samopoczucia.
Jaką rolę ogrywa nerw błędny w sytuacjach stresowych?
W odniesieniu do odpowiedzi na stres, gdzie oddech staje się płytszy, a serce zaczyna szybciej bić, nerw błędny pracuje jak pewnego rodzaju hamulec. Pod wpływem stresu zostaje aktywowany układ współczulny, a ciało człowieka wchodzi w tryb „walcz lub uciekaj”. Nerw błędny w takiej sytuacji interweniuje – dzięki aktywacji układu przywspółczulnego, który ma za zadanie przywrócić organizm do poziomu regeneracji i spoczynku. Pracuje więc jako aparat zapobiegający nadmiernemu stresowi oraz pomaga w jego tonizacji i powrocie do równowagi poprzez m.in. spowolnienie tętna i uspokojenie oddechu.
W kontekście porażki w sporcie, może on wpływać na również reakcje stresowe i emocjonalne organizmu sportowca. Doświadczenie porażki jest silnym przeżyciem, a poprzez aktywację nerwu błędnego możemy doprowadzić do:
- obniżenia tętna – nerw błędny reguluje tętno, co jest elementem relaksacji organizmu,
- regulacja układu trawiennego – wpływ na odczucia w żołądku, którą bardzo często towarzyszą silnym emocjom i stresowi,
- zarządzanie emocjami – powiązanie nerwu błędnego z przywspółczulnym układem nerwowy, który pomaga w tonizacji stresu i przywracaniu optymalnego stanu po skrajnych emocjach.
W sytuacji przegranej w zawodach sportowych, aktywacja nerwu błędnego może ułatwić sportowcowi szybszy powrót do równowagi emocjonalnej i spokoju. Takie działanie można wzmocnić poprzez zastosowanie technik relaksacyjnych skupiających się na głębokim oddechu, medytacji, czy jodze, które wspierają działanie nerwu błędnego.
Techniki stymulacji nerwu błędnego
Istnieje wiele technik, które mogą pomóc w stymulacji nerwu błędnego i poprawie regeneracji oraz osiągnięć sportowych:
- Głębokie oddechy i oddychanie przeponowe – skupienie się na powolnym, głębokim oddechu aktywuje nerw błędny i wspomaga relaksację. Świadoma i kontrolowana praktyka przeponowego oddychania jest bardzo prosta i polega na rozszerzaniu przepony w trakcie wdechu przed nos, po czym następuje wydłużony, powolny wydech.
- Praktyka jogi i medytacji – zajęcia te pobudzają działanie układu przywspółczulnego, przyczyniając się do relaksacji organizmu i utrzymaniu emocjonalnego balansu.
- Zimne prysznice – ekspozycja na bodziec, jakim jest niska temperatura, znakomicie stymuluje nerw błędny i wpływa korzystnie na proces regeneracji mięśni.
- Pozytywne nastawienie i śmiech – śmiech, dobre nastawienie to naturalne stymulanty nerwu błędnego, które regulują poziom stresu.
- Masaż – masaż jest niezwykle skuteczna i przyjemną formą stymulacji nerwu błędnego, co pomaga w redukcji stresu, wspomaga regenerację oraz poprawia nastrój.
- Śpiewanie, mruczenie – śpiewanie, mruczenie czy wydawanie dźwięków o niskiej częstotliwości może stymulować nerw błędny poprzez wibracje w klatce piersiowej i gardle.
Stymulacja nerwu błędnego aktywuje układ nerwowy przywspółczulny, który reguluje nastrój, trawienie, odpowiedź immunologiczną i funkcje układu sercowo-naczyniowego, głównie w celu utrzymania równowagi. Gdy układ nerwowy jest w harmonii, funkcje te działają w równowadze, pozwalając organizmowi człowieka działać wydajniej, co ma wiele pozytywnych przełożeń dla naszego zdrowia. Życie w stresie, codziennym pędzie, a do tego ciężkie treningi i stres podczas zawodów są dużym wyzwaniem dla organizmu. Znalezienie naturalnych, przyjemnych sposobów na kojenie układu nerwowego jest kluczem. Praca nad stymulacją nerwu błędnego to potężna i niedoceniania technika, sprzyjająca redukcji stresu i relaksacji. Te przykładowe praktyki mogą w łatwy sposób aktywować nerw błędny, pomagając uspokoić umysł i ciało. Powyższe techniki nie tylko koją, ale również wzmacniają. Włączając je do swojej codzienności, aktywujesz i nerw błędny i przejmujesz kontrolę nad reakcją swojego ciała na stres. Pamiętaj, każdy mały krok w kierunku radzenia sobie z niechcianymi objawami to małe zwycięstwo.
Tekst: Pamela Grzebyk
Fotografie: Monika Dratwa MODRA
