Bieganie to nie tylko intensywna praca układu mięśniowego i sercowo-naczyniowego, to również wymagający trening głowy i umysłu. Skupienie, koncentracja i umiejętność świadomego sterowania uważnością pełnią ważną rolę zarówno w cyklu treningowym, jak i w procesie rehabilitacji po urazie. Zdolność uważności i skupienia pozwalają niezwykle efektywnie przyswajać nowe wzorce ruchowe, a także wspierają wydajniejszą kontrolę nad ciałem i podwyższają odporność na zmęczenie. Jak więc siła umysłu może oddziaływać na zdolności adaptacyjne sportowca?
Uważność i koncentracja – fundament adaptacji treningowej
W trakcie biegu mózg człowieka nieustannie odbiera i przetwarza bodźce pochodzące ze środowiska wewnętrznego i zewnętrznego, regulując tym samym napięcie mięśni, posturę ciała oraz oddech. Świadomy focus na prawidłowej technice biegu pozwala na szybszą korektę błędów w trajektorii ruchu, efektywniejszą optymalizację kroku biegowego i eliminację ryzyka przeciążeń. Przeprowadzone badania wśród sportowców wskazują na to, że biegacze, którzy praktykują techniki mindfulness, poprawiają swoją wydajność i ergonomię biegu, minimalizują ryzyko kontuzji poprzez skuteczniejsze odbieranie sygnałów, jakie wysyła organizm.
Determinacja i dyscyplina mentalna pozwalają również na efektywniejszą adaptację do zmiennych warunków treningowych, tj. warunków atmosferycznych, zmęczenia organizmu, czy psychicznych obciążeń powiązanych z presją i rywalizacją. Wprowadzone w cykl treningowy regularne ćwiczenia uważności np. kontrola oddechu, wizualizacja czy techniki relaksacyjne, mogą w znaczący sposób oddziaływać na progres u sportowca.
Rola potęgi umysłu w procesie rehabilitacji
Fizjoterapia jest mocnym determinantem w procesie powrotu do zdrowia biegacza w okresie kontuzji, a potęga umysłu może mieć na niego silny wpływ. Po urazie sportowcy najczęściej potrzebują czasu na regenerację, odbudowę siły i sprawności fizycznej, a dodatkowo muszą przełamać barierę psychiczną w obawie przed ponownym urazem. W tym aspekcie uważność i koncentracja wspierają w świadomym wykonywaniu ćwiczeń rehabilitacyjnych, wpływając na ich skuteczność i efektywność. Skoncentrowanie się na celu, jakości ruchu, a nie tylko na obciążeniu i liczbie powtórzeń, skutkuje wydajniejszą integracją nowych wzorców ruchowych oraz eliminuje ryzyko niepożądanych kompensacji.
W fizjoterapii wykorzystujemy różnorodne techniki i metody wpierające, zarówno w kontekście fizycznym, jak i psychologiczny rehabilitacji sportowca. Naturalne i optymalne funkcjonowanie układu ruchu biegacza pomagają przywrócić działania z zakresu terapii manualnej, neurodynamiki czy treningu propriocepcji. Ponadto metody terapii lustrzanej i mentalnej wizualizacji są coraz to częściej wykorzystywane i pozytywnie odbierane przez pacjentów. Mają na celu przyśpieszenie procesów regeneracyjnych, neuroplastyczności i adaptacji układu nerwowego.
W procesie rehabilitacji nie można nie wspomnieć o roli, jaką odgrywa pozytywna wizualizacja. Pacjenci, którzy skupiają się na wyobrażeniu prawidłowego ruchu oraz skuteczność w powrocie do sprawności po kontuzji, bardzo często realizują ten cel z lepszymi rezultatami i w krótszym czasie. Wiele badań przeprowadzonych na sportowcach prezentuje, że symulacja wzorca ruchowego aktywuje identyczne obszary mózgu człowieka, co realna aktywność fizyczna, co może być czynnikiem stymulującym proces regeneracji organizmu i neuroplastyczności.
Jak skutecznie rozwijać koncentrację w biegu i rehabilitacji?
Aby uskutecznić i wykorzystać potencjał umysłu w jednostce treningowej i procesie rehabilitacji, wskazane jest wprowadzenie następujących metod:
- Techniki oddechowe: synchronizacja i samokontrola oddechu z ruchem znacząco poprawia wydolność sportowca oraz redukuje napięcie nagromadzone na skutek stresu.
- Mentalna wizualizacja: skupienie się na wyobrażeniu prawidłowego schematu ruchowego wspomaga proces odbudowy i regeneracji organizmu oraz doprecyzowuje technikę biegową.
- Mindfulles w biegu: uważność na oddechu, rytmie kroku biegowego, a także ergonomiczna praca ramion, prawidłowy kontakt pięty z podłożem.
- Neurotrening i propriocepcja: ćwiczenia wpływające na poprawę poczucia i świadomości ciała w ruchu oraz przestrzeni. Pozytywnie wpływają na proces adaptacji i odbudowy wzorców ruchowych po urazie.
- Świadoma rehabilitacja: skoncentrowanie się na dokładnym wykonaniu ćwiczeń zaplanowanych przez fizjoterapeutę w celu redukcji nieprawidłowych kompensacji ruchowych.
Siła umysłu jest nieocenionym aspektem w kontekście zdolności adaptacyjnych u sportowca, a nierzadko bardzo niedocenianym i pomijanym elementem. Dotyczy to zarówno treningu, jak i procesu zdrowienia oraz odbudowy po kontuzji. Świadoma uważność daje możliwość efektywnego wykorzystania rezerw i potencjału fizycznego, skuteczniejszej prewencji urazów i lepszą regenerację. Wszelkie techniki fizjoterapii wspierane metodami mentalnymi są doskonałym środkiem do skrócenia czasu rekonwalescencji i polepszenia rezultatów sportowych. Niezależnie od stopnia zaawansowania sportowca, zawsze warto pracować z wykorzystaniem technik mentalnych, ponieważ w długofalowej perspektywie mogą okazać się równie ważne, co fizyczna forma.
Tekst: Pamela Grzebyk
Fotografie: Monika Dratwa MODRA
